Orta Doğu’da yaşanan durumun neden olduğu korku, kaygı ve travmatik stres, savaşı uzaktan izleyenlerin de sağlığı ve refahı üzerinde uzun vadeli etkiler yaratmaktadır.
Travmaya Karşı Yaygın Tepkiler
Ulusal TSSB Merkezi’ne göre insanların travmaya nasıl tepki vereceği değişmektedir. Travmatik bir olayın ardından insanlar sıklıkla şoka uğrar, ne yapacaklarını şaşırırlar veya üzücü bilgileri bütünleştiremeyebilirler. Bu ilk tepkiler azaldığında insanlar çeşitli düşünce ve davranışlar deneyimleyebilirler. Travmatik bir yaşantıya karşı verilen ortak yanıtlar şunlar olabilir:
Yoğun veya öngörülemeyen duygular.
Endişeli, gergin, bunalmış veya kederli olabilirsiniz. Ayrıca kendinizi normalden daha sinirli veya karamsar hissedebilirsiniz.
Düşüncelerde ve davranış kalıplarında değişiklikler.
Olayın tekrarlanan ve canlı anıları olmuş olabilir. Bu anılar görünürde hiçbir neden yokken ortaya çıkabilir ve hızlı kalp atışı veya terleme gibi fiziksel reaksiyonlara yol açabilir. Konsantre olmak veya karar vermek zor olabilir. Uyku ve yeme düzenleri de bozulabilir; bazı insanlar aşırı yemek yiyip uyuyabilir, diğerleri ise uyku kaybı ve iştahsızlık yaşayabilir.
Çevresel faktörlere karşı hassasiyet
Sirenler, yüksek sesler veya diğer çevresel duyumlar, felaketle ilgili anıları canlandırarak kaygının artmasına neden olabilir. Bu “tetikleyicilere”, stresli olayın tekrarlanacağı korkusu da eşlik edebilir.
Gergin kişilerarası ilişkiler.
Aile üyeleri ve iş arkadaşlarıyla daha sık anlaşmazlıklar gibi artan çatışmalar meydana gelebilir. Ayrıca, her zamanki sosyal aktivitelerinizden uzaklaşabilir, izole olabilir veya kopabilirsiniz.
Stresle ilişkili fiziksel belirtiler.
Baş ağrısı, mide bulantısı ve göğüs ağrısı oluşabilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir. Önceden var olan tıbbi durumlar afete bağlı stresten etkilenebilir.
AKUT STRESLE BAŞA ÇIKMAK
Sevdiklerinizle birlikte olun.
Travmatik yaşantıların yarattığı stresle başa çıkma konusunda aile ve arkadaşların desteği, birlikte olmak ve birbirine dayanmak yardımcı olabilir. Travmatik olayı dile getirmeye hazır hissediyorsanız, deneyiminiz ve duygularınız hakkında yakınlarınızla konuşabilirsiniz. Günlük stresinizin bir kısmını hafifletmek için sevdiklerinizden ev işlerinde veya diğer yükümlülüklerde size yardım etmelerini de isteyebilirsiniz.
Günlük rutinleri olabildiğince devam ettirmek.
Yeme düzenini bozmamak, sağlığınıza dikkat etmek, rutin aktivitelere devam etmek için elinizden geleni yapın. İlgilendiğiniz bir sanatsal faaliyet varsa devam etmek, müzik, meditasyon, ibadet, rahatlama ve doğada vakit geçirmek gibi diğer sağlıklı başa çıkma yöntemleri de önemli olabilir.
Sabırlı olun.
Travmatik bir olayı düşünmekten kaçınmak istemek normaldir. Ancak evden çıkmamak, aşırı uyumak, kendinizi sevdiklerinizden izole etmek ve hatırlatıcılardan kaçmak için madde kullanmak stresle başa çıkmanın sağlıklı yolları değildir. Kaçınma normal olsa da çok fazlası stresinizi uzatabilir ve iyileşmenizi engelleyebilir. Yavaş yavaş normal rutine dönmeye çalışın. Sevdiklerinizden veya bir ruh sağlığı uzmanından alacağınız destek, eski düzeninize dönmeniz konusunda size çok yardımcı olabilir.
Ne Zaman Psikolojik Yardım Aranmalı?
Herkesin travmatik stres tedavisine ihtiyacı yoktur. Çoğu insan zamanla kendi kendine iyileşir. Bununla birlikte, psikologlar gibi ruh sağlığı uzmanları, travmatik bir olayın ardından başa çıkmanın sağlıklı yollarını bulmanıza yardımcı olabilir. Eğer sıkıntınız ilişkilerinizi, işinizi veya günlük işleyişinizi etkiliyorsa, akut stres bozukluğu veya travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) yaşıyor olabilirsiniz. Bu gibi bir durumda bir uzmandan yardım almanız gerekir.
Travmatik strese yönelik tedaviler.
Psikologlar travmatik stres veya akut stres bozukluğuyla başa çıkmanıza yardımcı olacak kanıta dayalı müdahaleler sağlayabilir.
Kanıta dayalı başka bir tedavi, travmatik stres de dahil olmak üzere birçok psikolojik bozukluğu tedavi etmek için kullanılan bilişsel davranışçı terapi veya BDT’dir. BDT, insanların yararsız düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeyi öğrenmelerine yardımcı olan psikolojik bir tedavidir. Dünya Sağlık Örgütü yetişkinlerde akut travmatik stres semptomlarını tedavi etmek için travma odaklı BDT’yi önermektedir. Bazı araştırmalar ayrıca travma odaklı BDT alan kişilerin kronik TSSB geliştirme olasılığının daha düşük olabileceğini öne sürüyor.
Ayrıca travmaya veya ihmal veya istismar gibi olumsuz çocukluk olaylarına maruz kalan çocuk ve ergenlere yardımcı olmak için çeşitli tedaviler geliştirilmiştir. Bu terapilerin çoğu aile temellidir ve çocuğun ebeveynlerini veya bakıcılarını tedavi sürecine dahil eder.
Siz veya sevdiğiniz biri travmatik bir olaydan kurtulmaya çalışıyorsanız terapi yardımcı olabilir.
Kanıta dayalı başka bir tedavi, travmatik stres de dahil olmak üzere birçok psikolojik bozukluğu tedavi etmek için kullanılan bilişsel davranışçı terapi veya BDT’dir.
KAYNAK: https://www.apa.org/topics/trauma/stress